11 marca 2023 r. mijają̨ trzy lata od momentu, gdy dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia podczas konferencji prasowej de facto ogłosił pandemię COVID-19 na świecie. Według oficjalnych statystyk w ciągu tego czasu w wyniku infekcji wirusem SARS-CoV-2 zachorowało na świecie na COVID-19 ok. 760 mln osób, a ponad 6,8 mln w efekcie zmarło. W Polsce odnotowano 6,4 mln zachorowań i ponad 118 tys. zgonów. W przededniu tej rocznicy eksperci inicjatywy Nauka przeciw pandemii oddają w ręce społeczeństwa trzecie już opracowanie z serii białych ksiąg zatytułowane „COVID-19
– trzy lata pandemii: nowe warianty, stała konieczność́ szczepień́, narastający post-COVID”.
– Minione trzy lata stanowiły niezwykle trudny okres dla całej społeczności światowej. Z jednej strony wielka liczba zgonów i trudne do przewidzenia kolejne fale pandemii, z drugiej pojedynek z czasem i dążenie do poznania kliniki i immunologii SARS-CoV-2 – powiedział podczas konferencji prof. dr hab. n. med. Andrzej M. Fal. – W tym pojedynku zdołaliśmy szybko „zdobyć punkty” i wprowadzić́ szczepienia przeciw SARS-CoV-2. Szczepienia są̨ medycynie największą zdobyczą̨ w historii, nie ma drugiego takiego osiągnięcia, które uratowało tyle ludzkich istnień – dodaje profesor.
Według WHO do 14 lutego 2023 r. zaszczepiono przynajmniej dwiema dawkami różnych szczepionek przeciw SARS-CoV-2 ponad 5 mld ludzi. Wykazano, że podanie dwóch dawek zmniejsza 15,5-krotnie ryzyko objawowej choroby i ponad 50-krotnie zmniejsza ryzyko zgonu. Nawet najlepsze leczenie, zwykle kosztowne i nie zawsze skutecznie zastąpi odpowiednio prowadzonego programu szczepień́ połączonych z całością działań́ profilaktycznych. Jak podkreślają autorzy publikacji, każdy, kto przyjął szczepionkę̨, wziął udział w tym globalnym akcie społecznej odpowiedzialności.
Redukcja śmiertelności w grupie 60 lat i więcej w okresie grudzień́ 2020 r.-listopad 2021 r. w Europie. Dziesięć́ najlepiej i najsłabiej wypadających pod względem tej statystyki krajów. Na podstawie Mesle M.M. i wsp., 2021 r.
Najnowsze opracowanie spod pióra inicjatywy Nauka przeciw pandemii zawiera krótkie kompendium prezentujące przebieg pandemii, dominujące objawy kliniczne oraz dostępne leczenie COVID-19. Omówiony został także zespoł objawów i dolegliwości powszechnie znany jako post-COVID i jego długotrwały wpływ na zdrowie człowieka.
Objawy post-COVID i wpływ na poszczególne organy. Na podstawie Davis H.E. i wsp., 2023 r.
W publikacji „COVID-19 – trzy lata pandemii: nowe warianty, stała konieczność szczepień, narastający post-COVID” sporo uwagi poświęcono budowie wirusa i wytłumaczeniu tendencji RNA, stanowiącego materiał genetyczny SARS-CoV-2 do zmienności. W efekcie tej zmienności – mutacji punktowych lub rekombinacji, powstają nowe linie rozwojowe, pojawiają się nowe warianty. Po raz kolejny rozprawiono się również z fake newsami i m.in. wytłumaczono, że szczepienie nie powoduje powstawania nowych wariantów wirusa.
Uproszczone drzewo ewolucyjne SARS-CoV-2. Na podstawie danych bazy NEXTSTRAIN
Autorzy publikacji przypominają najprostsze postępowania w ochronie przeciwwirusowej, dotyczące zarówno pandemii SARS-CoV-2, jak i każdej innej sytuacji rozprzestrzeniania się dowolnego wirusa tzw. drogą kropelkową. Mówił o tym również w swym 85. wystąpieniu 11 stycznia 2022 r. dyrektor generalny WHO na Europę, że na prawidłowo prowadzoną profilaktykę̨ zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy składają̨ się̨:
Zalecenia dotyczące profilaktyki zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Na podstawie: https://www.who.int/europe/news/ item/10-01-2023-statement—science–surveillance–responsibility–the-essentials-to-addressing-the-ongoing- covid-19-challenge, dostęp 17.02.2023 r.
Biała księga powstała z inicjatywy prof. dr. hab. n. med. Andrzeja M. Fala, prezesa Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, a jej autorami są wybitni eksperci wielu kluczowych dziedzin medycyny i nauki.
Autorzy publikacji:
- dr hab. n. med. Andrzej M. Fal
- dr hab. n. med. Robert Flisiak
- Dr hab. n. med. Jerzy Jaroszewicz
- Dr Jacek Krajewski
- Dr hab. n. med. Ernest Kuchar
- Dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas
- dr hab. n. med. Krzysztof Pyrć
- Dr hab. n. med. Piotr Rzymski
- dr hab. n. med. Krzysztof Simon
- Dr Michał Sutkowski
- dr hab. n. med. Jacek Wysocki
- dr hab. n. med. Joanna Zajkowska
Inicjatywa Nauka przeciw pandemii powstała dzięki Polskiemu Towarzystwu Zdrowia Publicznego, a Radę programową tworzy grono ekspertów z różnych dziedzin: chorób zakaźnych, wakcynologii, wirusologii, chemii i biochemii, zdrowia publicznego i medycyny rodzinnej.
W ramach inicjatywy w roku 2020 powstała biała księga „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność” będąca kompendium wiedzy o szczepieniach, technologii i ich zasadności w walce z pandemią, a w 2021 roku kolejna pt. „Charakterystyka choroby COVID-19, objawy oraz skutki zdrowotne. Rekomendacje i doświadczenia polskich klinicystów” dotycząca wieloukładowych objawów, najbardziej powszechnych powikłań i rekomendacji terapeutycznych po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2.